مراقبت‌های ضروری و رشد هفته به هفته جنین در ماه هفتم بارداری
ماه هفتم بارداری آغازگر سه‌ماهه سوم است؛ دوره‌ای حساس و سرنوشت‌ساز که مادر و جنین را به مراحل پایانی بارداری نزدیک می‌کند. در این ماه، جنین به‌سرعت رشد می‌کند و اندام‌ها و سیستم‌های حیاتی او بیش از پیش تکامل می‌یابند تا برای زندگی خارج از رحم آماده شود. از سوی دیگر، بدن مادر هم دستخوش تغییرات بیشتری می‌شود و نیازمند مراقبت‌های ویژه‌تری خواهد بود.
به‌طور تقریبی، ماه هفتم شامل هفته‌های 25–27 تا 28–31 است. این بازه زمانی نه‌تنها مرحله‌ای پرهیجان برای مادر و خانواده محسوب می‌شود، بلکه دوره‌ای است که به توجه و مراقبت ویژه نیاز دارد. در ادامه همه اطلاعات لازم درباره ماه هفتم را در اختیارتان می‌گذاریم.
رشد و تکامل جنین در ماه هفتم بارداری
هفت ماهگی بارداری یکی از مقاطع مهم سه ماهه سوم بارداری است؛ چرا که در این مرحله او بیش از هر زمان دیگری به شکل یک نوزاد کامل شباهت پیدا می‌کند. حرکات جنین در این ماه به‌وضوح توسط مادر احساس می‌شود و حتی می‌تواند الگوهای خاصی از لگد زدن یا چرخیدن را تشخیص دهد.
توانایی شنوایی جنین هم تقویت شده است و او می‌تواند صداهای اطراف، به‌ویژه صدای مادر و پدر را بشنود و به آن واکنش نشان دهد. در این بازه، بسیاری از جنین‌ها به‌تدریج به وضعیت سر به پایین در رحم قرار می‌گیرند تا برای تولد آماده شوند؛ هرچند این موقعیت تا هفته‌های بعدی هم ممکن است تغییر کند. در ادامه به سایر تغییرات جنین در این دوره اشاره می‌کنیم.
اندازه و وزن
در ماه هفتم، رشد جسمی جنین شتاب بیشتری می‌گیرد. به‌طور متوسط وزن او بین 900 گرم تا 1.5 کیلوگرم است و طول بدنش به حدود 36 تا 40 سانتی‌متر می‌رسد. این افزایش وزن باعث پر شدن بیشتر بدن جنین با چربی‌های زیرپوستی می‌شود که برای تنظیم دمای بدن پس از تولد بسیار حیاتی خواهد بود.
تکامل اندام‌ها
اندام‌های داخلی جنین در ماه هفتم به بلوغ نزدیک می‌شوند. ریه‌ها بیشتر تکامل پیدا می‌کنند و تنفس او بهتر می‌شود. مغز به‌سرعت رشد می‌کند و شیارها و پیچیدگی‌های بیشتری در سطح خود به وجود می‌آورد. سیستم عصبی به‌حدی پیشرفته می‌شود که جنین می‌تواند چرخه‌های خواب و بیداری داشته باشد. چشم‌ها هم قادر به باز و بسته شدن است و جنین نسبت به تغییر نور واکنش نشان می‌دهد.
در این دوره، جنین می‌تواند کاملا مزه‌ها را حس و سکسکه کند. جوانه‌های چشایی او در حال رشد است و می‌تواند مزه‌های متفاوتی را در مایع آمنیوتیک بچشد. گاهی اوقات جنین به مزه تند با سکسکه پاسخ می‌دهد. همچنین تجمع چربی سفید زیر پوست او آغاز می‌شود که به صاف شدن پوست چروکیده جنین کمک می‌کند. مغز استخوان هم مسئولیت کامل تولید گلبول‌های قرمز خون را بر عهده می‌گیرد.
تغییرات بدن مادر و علائم رایج
مادران در ماه هفتم بارداری تغییرات قابل توجهی را در بدن و وضعیت عمومی خود تجربه می‌کنند. افزایش وزن جنین، تغییرات هورمونی و فشار وارد شده به اندام‌ها باعث بروز علائمی می‌شود که طبیعی است و بخشی از روند بارداری محسوب می‌شود. شناخت این نشانه‌ها به مادر کمک می‌کند تا با آرامش بیشتری این مرحله را پشت سر بگذارد و وارد ماه هشتم بارداری شود. در ادامه به بررسی بیشتر این تغییرات می‌پردازیم.
خستگی و خواب
به‌دلیل بزرگ شدن رحم و افزایش وزن، بدن انرژی بیشتری مصرف می‌کند و مادر احساس خستگی مداوم دارد. همچنین پیدا کردن یک موقعیت راحت برای خوابیدن دشوار می‌شود که این امر هم می‌تواند خستگی را تشدید کند. بسیاری از متخصصان توصیه می‌کنند مادر به پهلوی چپ بخوابد تا گردش خون به جنین بهتر انجام گیرد.
دردها و گرفتگی ها
با کشیده شدن عضلات شکم و فشار بر ستون فقرات، مادر ممکن است کمردرد، درد لگن و گرفتگی و درد عضلات پشت پا (درد سیاتیک) را تجربه کند. این دردها معمولا شب‌ها شدت می‌گیرد و می‌تواند با حرکات کششی ملایم، ماساژ یا استفاده از بالش‌های بارداری تا حدی کاهش یابد. حدود ۴۰ درصد زنان باردار هم دچار وریدهای واریسی (ورم رگ‌ها) در پاها می‌شوند. این وضعیت معمولا چند ماه پس از زایمان برطرف خواهد شد.
مشکلات گوارشی
بزرگ شدن رحم باعث ایجاد فشار به معده و روده می‌شود و این امر می‌تواند منجر به سوزش معده، یبوست و نفخ شود. تغییرات هورمونی هم حرکت طبیعی دستگاه گوارش را کند می‌کند. خوردن وعده‌های غذایی کوچک و متعدد و نوشیدن آب کافی می‌تواند به کاهش این مشکلات کمک کند.
انقباضات
در هفت ماهگی بارداری مادر ممکن است دچار انقباضات براکستون هیکس شود که به آن‌ها انقباضات کاذب هم می‌گویند. این انقباضات معمولا نامنظم، کوتاه و بدون درد شدید است و نشانه‌ای از زایمان نیست. بااین‌حال، اگر انقباضات منظم، دردناک یا همراه با خروج مایع یا خون باشد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
تغییرات روانی و سلامت احساسی در هفت ماهگی بارداری
با ورود به ماه هفتم بارداری، تغییرات هورمونی و فشارهای جسمی بارداری می‌تواند بر روحیه و وضعیت احساسی مادر تاثیر بگذارد. نزدیک شدن به زمان زایمان، ممکن است باعث افزایش حساسیت‌های عاطفی، نگرانی‌ها و حتی تغییر در الگوهای رفتاری مادر شود. شناخت این تغییرات به مادر و خانواده کمک می‌کند تا شرایط روانی آرام‌تری را تجربه کنند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
نوسانات خلقی ناشی از تغییرات هورمونی
تغییر سطح هورمون‌ها در این مرحله، می‌تواند باعث افزایش حساسیت، زودرنجی یا حتی تغییرات سریع در خلق‌وخو شود. ممکن است مادر یک لحظه شاد و لحظه‌ای دیگر، بی‌دلیل دچار گریه یا اضطراب شود. این حالت طبیعی است؛ اما حمایت عاطفی اطرافیان نقش مهمی در کاهش آن دارد.
استرس و خستگی روحی
افکار مربوط به زایمان، نگرانی از سلامت جنین و آماده شدن برای مسئولیت‌های مادری، می‌تواند منجر به استرس و خستگی روانی شود. این وضعیت اگر مدیریت نشود، ممکن است بر کیفیت خواب و آرامش مادر تاثیر بگذارد. تکنیک‌های آرام‌سازی مانند یوگا، مدیتیشن و گفت‌وگو با همسر یا مشاور در این زمینه، مفید خواهد بود.
غریزه آشیانه سازی
در این ماه، بسیاری از مادران تجربه‌ای به نام غریزه آشیانه‌سازی را احساس می‌کنند. این حس باعث می‌شود مادر تمایل شدیدی به مرتب کردن خانه، آماده‌سازی و تزئین اتاق نوزاد و خرید لوازم مورد نیاز او پیدا کند. این رفتار بخشی از آمادگی ذهنی و روانی مادر برای ورود فرزندش است و به او احساس کنترل و آرامش بیشتری می‌دهد.
مسافرت در هفت ماهگی بارداری
ماه هفتم بارداری، دوره‌ای است که باید بیش از همیشه به سلامت و راحتی مادر و جنین توجه شود. در این زمان، با بزرگ‌تر شدن شکم و افزایش تغییرات جسمی، سفرهای طولانی و خسته‌کننده می‌تواند برای مادر سخت و حتی خطرناک باشد. پزشکان معمولا توصیه می‌کنند که بعد از هفته 25 بارداری از مسافرت‌های طولانی؛ به‌ویژه سفرهای هوایی یا جاده‌ای چندساعته، خودداری کنید؛ چرا که احتمال بروز انقباضات رحمی، تورم پاها یا حتی شروع زایمان زودرس بیشتر می‌شود.
بااین‌حال، اگر شرایط مادر پایدار و بدون مشکل خاصی باشد، سفرهای کوتاه و سبک معمولا، بلامانع است؛ به شرط این‌که از نشستن طولانی‌مدت خودداری کنید. نشستن مداوم روی صندلی برای چندین ساعت، باعث کاهش گردش خون و افزایش خطر لخته شدن خون در پاها می‌شود؛ بنابراین، لازم است هر 1 تا 2 ساعت یک‌بار، کمی قدم بزنید یا حرکات کششی سبک انجام دهید.
مراقبت‌های پزشکی و چکاپ‌ها در ماه هفتم بارداری
با ورود به هفتمین ماه، مراقبت سه ماه سوم بارداری آغاز می‌شود و مادر باید تحت کنترل‌های پزشکی منظم‌تری قرار بگیرد. در این زمان، هم رشد و سلامت جنین باید به‌دقت بررسی شود و هم وضعیت جسمی و روانی مادر. ویزیت‌های ماهیانه در این دوره ممکن است به فواصل کوتاه‌تر تبدیل تا هرگونه تغییر یا مشکل احتمالی به‌موقع تشخیص داده شود. در ادامه مراقبت‌های معمول در این ماه را بررسی می‌کنیم.
معاینات منظم، اندازه‌گیری ارتفاع رحم
در هر ویزیت، پزشک فشار خون، وزن مادر، وجود ورم در دست و پا و علائم غیرطبیعی را بررسی می‌کند. همچنین ارتفاع رحم اندازه‌گیری می‌شود تا مشخص شود که رشد جنین با سن بارداری هماهنگ است. این اندازه‌گیری، یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی سلامت جنین و مایع آمنیوتیک محسوب می‌شود.
بررسی حرکات جنین (kick count)
در ماه هفتم، حرکات جنین باید به‌وضوح احساس شود. پزشک به مادر آموزش می‌دهد که روزانه تعداد حرکات جنین را بشمارد. به‌طور معمول، جنین باید در طول 2 ساعت، دست‌کم 10 حرکت داشته باشد. کاهش محسوس در حرکات می‌تواند نشانه مشکل باشد و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.
واکسیناسیون‌های ضروری
اگر گروه خونی مادر منفی و گروه خونی پدر مثبت باشد، تزریق واکسن روگام در هفته ۲۸ بارداری ضروری است. این واکسن از بروز ناسازگاری خونی بین مادر و جنین جلوگیری می‌کند. همچنین پزشک ممکن است واکسن آنفلوانزا یا واکسن سیاه‌سرفه را هم بسته به شرایط مادر توصیه کند.
تکمیل برنامه زایمان و انتخاب روش زایمان
ماه هفتم زمان مناسبی است که مادر همراه با پزشک درباره روش زایمان (طبیعی یا سزارین) تصمیم‌گیری کند. این تصمیم بر اساس شرایط جسمی مادر، وضعیت جنین و سابقه پزشکی گرفته می‌شود. همچنین بهتر است در این مرحله بیمارستان یا مرکز زایمان انتخاب و جزئیات، برنامه‌ریزی شود تا در ماه‌های پایانی نگرانی کمتری وجود داشته باشد.
بررسی گزینه‌های ذخیره یا اهدای خون بند ناف
یکی از موضوعات مهمی که خانواده‌ها باید در این دوره به آن فکر کنند، ذخیره‌سازی یا اهدای خون بند ناف است. خون بند ناف غنی از سلول‌های بنیادی است و می‌تواند در آینده برای درمان برخی بیماری‌های جدی مورد استفاده قرار گیرد. مادر و پدر باید تصمیم بگیرند که آیا مایل هستند از این امکان استفاده کنند یا خیر و در صورت تمایل، اقدامات لازم را از هفت ماهگی بارداری انجام دهند.
تغذیه و سبک زندگی در ماه هفتم
ماه هفتم، دوره‌ای است که هم جنین با سرعت بیشتری در حال رشد است و هم بدن مادر به انرژی و مواد مغذی بیشتری نیاز دارد. در این زمان، تغذیه صحیح و سبک زندگی سالم نقش حیاتی در سلامت هر دو ایفا می‌کند. رعایت تعادل بین دریافت کالری، ویتامین‌ها، پروتئین و فیبر، در کنار فعالیت بدنی سبک مثل پیاده‌روی، به مادر کمک می‌کند که از مشکلاتی مانند اضافه وزن بیش از حد، فشار خون بالا یا دیابت بارداری پیشگیری کند. همچنین استراحت کافی و مدیریت استرس به اندازه رژیم غذایی اهمیت دارد.
چطور به اضافه وزن زیاد در بارداری دچار نشویم؟
افزایش وزن در بارداری طبیعی است؛ اما اگر بیش از حد شود، می‌تواند خطراتی مانند دیابت بارداری، فشار خون بالا، زایمان سخت یا تولد نوزاد درشت را به همراه داشته باشد. برای کنترل وزن در ماه هفتم می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- مصرف غذاهای پرکالری کم‌ارزش، مانند شیرینی، نوشابه و فست‌فود را محدود کنید.
- وعده‌های غذایی را به 5 یا 6 وعده کوچک تقسیم کنید تا هم گرسنگی شدید نداشته باشید و هم معده تحت فشار قرار نگیرد.
- در هر وعده، سبزیجات و میوه تازه را جایگزین تنقلات ناسالم کنید.
- پروتئین کافی از منابعی مثل گوشت کم‌چرب، مرغ، ماهی پخته، تخم‌مرغ و حبوبات دریافت کنید.
- انجام فعالیت‌های سبک مثل پیاده‌روی آرام یا ورزش‌های مخصوص بارداری به کنترل وزن کمک زیادی می‌کند.
منبع تغذیه جنین از کجا تامین می‌شود؟
در این مرحله، تغذیه جنین کاملا به جفت و خون مادر وابسته است. جفت به‌عنوان یک اندام حیاتی، اکسیژن و مواد مغذی را از خون مادر می‌گیرد و به جنین منتقل می‌کند. آنچه مادر می‌خورد و می‌نوشد، پس از هضم و جذب وارد جریان خونش می‌شود و سپس از طریق جفت به جنین می‌رسد. در همین راستا، رعایت نکات زیر در تغذیه ماه هفتم بارداری، می‌تواند به سلامت مادر و جنین کمک کند:
- پروتئین‌ها به رشد اندام‌ها و عضلات جنین کمک می‌کند.
- مصرف کلسیم و ویتامین D برای شکل‌گیری استخوان‌ها ضروری است.
- آهن و اسید فولیک به تشکیل خون و پیشگیری از کم‌خونی مادر و جنین کمک می‌کند.
- اسیدهای چرب امگا 3 برای تکامل مغز و سیستم عصبی جنین بسیار مهم است.
- مصرف کافی آب به جریان بهتر مواد مغذی و دفع مواد زائد جنین کمک می‌کند.
اهمیت خواب و استراحت در ۷ ماهگی بارداری
بدن مادر در ماه هفتم، به‌دلیل افزایش وزن، تغییرات هورمونی و فشار جنین روی اندام‌های داخلی بیش از هر زمان دیگری به استراحت و خواب کافی نیاز دارد. خواب خوب نه‌تنها به بازسازی انرژی مادر کمک می‌کند، بلکه گردش خون بهتر و تامین اکسیژن کافی برای جنین را هم به همراه دارد. بی‌خوابی، بیدار شدن‌های مکرر شبانه و ناراحتی‌های جسمانی، مانند سوزش معده یا درد پاها، در این دوران رایج است؛ اما با رعایت نکات ساده می‌توان کیفیت خواب را تا حد زیادی بهبود داد.
بهترین وضعیت خواب؛ به پهلوی چپ (یا راست)
خوابیدن به پهلو بهترین حالت برای دوران بارداری به‌ویژه در سه‌ماهه سوم است. توصیه بیشتر متخصصان، خوابیدن به پهلو، به‌سمت چپ است؛ زیرا این وضعیت باعث بهبود جریان خون در جفت و انتقال بهتر اکسیژن و مواد مغذی به جنین می‌شود. البته اگر خوابیدن به پهلوی راست راحت‌تر باشد، آن هم مجاز است. این وضعیت همچنین به کاهش فشار روی کبد، کلیه‌ها و رگ‌های بزرگ شکم کمک و تورم پاها را کمتر می‌کند.
استفاده از بالش بین زانوها و زیر شکم
یکی از مشکلات رایج مادران در این دوره، درد کمر و لگن است. قرار دادن یک بالش کوچک یا بالش بارداری بین زانوها باعث می‌شود ستون فقرات در وضعیت طبیعی قرار گیرد و فشار روی لگن و کمر کاهش یابد. گذاشتن بالش زیر شکم هم وزن رحم را حمایت و از کشیدگی بیش از حد عضلات جلوگیری می‌کند. حتی برخی مادران برای راحتی بیشتر، از بالش پشت کمر هم استفاده می‌کنند تا از غلتیدن به پشت در هنگام خواب جلوگیری شود.
اجتناب از خوابیدن به پشت یا شکم
در ماه هفتم بارداری، خوابیدن به پشت می‌تواند باعث فشار رحم روی عروق اصلی شکم شود. این موضوع جریان خون را کاهش می‌دهد و ممکن است منجر به سرگیجه، افت فشار خون و کاهش خون‌رسانی به جنین شود. خوابیدن به شکم هم به‌دلیل بزرگ شدن رحم و فشار مستقیم روی جنین امکان‌پذیر و ایمن نیست. به همین دلیل، توصیه قطعی پزشکان در این دوره، اجتناب از خوابیدن به پشت یا شکم و انتخاب وضعیت پهلو است.
آماده‌سازی برای تولد و سیسمونی نوزاد
هفت ماهگی بارداری، زمان ایده‌آلی برای برنامه‌ریزی و آماده شدن برای تولد نوزاد است. در این مرحله، مادر و خانواده می‌توانند به جزئیات مهم مربوط به اتاق نوزاد، لیست سیسمونی و تجهیزات ضروری بیمارستان فکر کنند تا در ماه‌های پایانی بارداری نگرانی و استرس کمتری داشته باشند. برنامه‌ریزی دقیق نه‌تنها به راحتی مادر در دوران زایمان کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود همه چیز برای استقبال از نوزاد حاضر و آماده باشد.
آماده سازی اتاق نوزاد
در این مرحله، بهتر است اتاق نوزاد به‌صورت امن و کاربردی طراحی شود. انتخاب تخت ایمن با محافظ‌های مناسب، استفاده از تشک راحت و ضدحساسیت و فضای کافی برای جابه‌جایی مادر ضروری است. سایر وسایل مانند کمد لباس، قفسه برای وسایل بهداشتی و جای تعویض پوشک هم باید در دسترس باشد.
به یاد داشته باشید که از مهم‌ترین نکات در خرید وسایل و آماده کردن اتاق نوزاد، توجه به کیفیت و ایمنی وسایل است. در این راستا، کیکابو بهترین انتخاب و همراه شماست. شما می‌توانید با خرید کالسکه، صندلی ماشین (راهنمای نصب صندلی ماشین کودک) و دیگر وسایل مورد نیاز نوزاد از کیکابو، از استاندارد و کیفیت آن‌ها مطمئن باشید.
آماده سازی کیف بیمارستان نوزادی
تهیه کیف و لوازم نوزاد برای بیمارستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این کیف باید شامل لباس‌های مناسب نوزاد برای تولد و خروج از بیمارستان، پوشک، پتو یا لحاف سبک، شیشه شیر (در صورت نیاز) و لوازم بهداشتی اولیه باشد. توجه به دمای محیط و انتخاب لباس‌هایی که راحت و مناسب فصل باشد، ضروری است. آماده بودن این کیف باعث آرامش مادر و خانواده در روز تولد می‌شود و از اضطراب ناشی از فراموش کردن وسایل جلوگیری می‌کند. در ادامه لیست لوازمی که باید برای خود و نوزاد بردارید را مشاهده می‌کنیم.
جمع‌بندی
ماه هفتم بارداری مرحله کلیدی آماده‌سازی برای تولد نوزاد است. در این دوران، رشد جنین شتاب بیشتری یافته است و حرکات او واضح‌تر احساس می‌شود؛ درحالی‌که مادر با تغییرات جسمی و روانی قابل توجهی روبه‌رو است. رعایت مراقبت‌های پزشکی منظم، تغذیه سالم، فعالیت بدنی ایمن، استراحت کافی و توجه به علائم هشداردهنده، سلامت مادر و جنین را تضمین می‌کند. همچنین، این ماه فرصت مناسبی برای برنامه‌ریزی زایمان، آماده‌کردن سیسمونی و اتاق نوزاد و جمع‌آوری وسایل بیمارستانی است. یکی از مواردی که حتما باید به آن توجه کنید، خرید از برندهای معتبر است تا خیالتان از بابت ایمنی و استاندارد وسایل راحت باشد.
اگر شما هم اطلاعات مفیدی در این زمینه دارید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
