آموزش قنداق کردن نوزاد و تمام نکاتی که باید قبل قنداق کردن بدانید!

قنداق نوزاد یکی از مهارت‌های مهمی است که والدین برای ایجاد حس امنیت و آرامش در نوزاد خود باید یاد بگیرند و به درستی انجام دهند. قنداق کردن، روشی سنتی است که قرن‌ها در فرهنگ‌های مختلف رواج داشته و امروزه با تکیه بر یافته‌های علمی، همچنان مورد توجه بسیاری از والدین قرار دارد. اما چرا فواید قنداق نوزاد همچنان در میان خانواده‌ها پررنگ است؟ آیا همه روش‌های قنداق کردن ایمن هستند؟ چه نکاتی را باید رعایت کرد تا نوزاد از این روش بیشترین فایده را ببرد؟ در این مقاله جامع، با نگاهی علمی و کاربردی به بررسی انواع قنداق نوزاد، انتخاب پارچه قنداق نوزاد مناسب و نکات کلیدی در آموزش قنداق نوزاد می‌پردازیم. هدف ما این است که والدین با آگاهی کامل و اطمینان خاطر، بهترین تصمیم را برای سلامت و آرامش فرزند دلبندشان بگیرند.

قنداق کردن نوزاد در مراقبت از او چه نقشی دارد؟

قنداق کردن یعنی پیچیدن نوزاد در یک پارچه خاص به‌طوری که دست‌ها و بدن او تقریباً ثابت بماند اما پاهایش آزادی حرکت داشته باشند. این روش، تقلیدی از محیط رحم مادر است و باعث کاهش استرس در نوزادان تازه متولد شده می‌شود. اگر قنداق کردن به درستی انجام شود، می‌تواند مزایای متعددی داشته باشد، اما روش نادرست آن خطر آفرین هستند. از این رو، آشنایی با اصول قنداق نوزاد ضروری است. انتخاب پارچه قنداق نوزاد مناسب و آگاهی از انواع روش های قنداق کردن می‌تواند تأثیر زیادی بر راحتی و ایمنی نوزاد داشته باشد. تعدادی از مزایای قنداق کردن نوزاد عبارتند از:

• ایجاد حس امنیت: قنداق کردن نوزاد باعث می‌شود او احساس امنیت کند، درست مانند زمانی که در رحم مادر قرار داشت.
• کاهش تحریکات ناگهانی: برخی نوزادان در اثر رفلکس مورو (Moro reflex)مثل پرش دست و پا از خواب بیدار می‌شوند. قنداق به کاهش این حرکات کمک می‌کند.
• کمک به خواب بهتر: نوزادانی که به درستی قنداق می‌شوند، معمولاً خواب طولانی‌تر و باکیفیت‌تری دارند.
• حفظ دمای بدن نوزاد: نوزادان تازه‌متولدشده نمی‌توانند به خوبی دمای بدن خود را تنظیم کنند. استفاده از یک پارچه قنداق نوزاد مناسب، به حفظ دمای بدن کمک می‌کند.

آموزش قنداق نوزاد

قبل از قنداق کردن، توجه داشته باشید که همه نوزادان احساس راحتی با قنداق شدن ندارند. برخی از آن‌ها احساس گرمای بیش از حد یا محدودیت می‌کنند، در حالی که برخی دیگر آن را آرامش‌بخش و دلپذیر می‌یابند.  انتخاب پارچه قنداق نوزاد مناسب، اولین قدم برای قنداق نوزاد صحیح است. پارچه باید از نظر جنس، اندازه و قابلیت تنفس مناسب باشد تا نوزاد احساس راحتی کند. 

1- قرار دادن پتو

پتوی مخصوص نوزاد را روی یک تخت، زمین یا مبل به شکل لوزی (مربعی که روی یکی از گوشه‌هایش قرار گرفته) پهن کنید. سپس گوشه بالایی را حدود به‌اندازه‌ی طول دست خود تا بزنید. نوزاد را روی پتو بگذارید به‌طوری که سر و گردنش بالای قسمت تا‌شده قرار بگیرد. نوزاد می‌تواند لباس نازکی به تن داشته باشد یا فقط با پوشک باشد.

نکته: اگر نوزاد را روی سطح بلندی مانند تخت قرار داده‌اید، همیشه یک دست خود را روی او نگه دارید. نوزادانی که در سن قنداق شدن هستند معمولاً توانایی غلت زدن ندارند، اما حرکات ناگهانی و انعکاسی ممکن است باعث جابه‌جایی آن‌ها شود. 

2- جمع کردن سمت چپ پتو

سمت چپ پتو را روی بدن نوزاد بکشید، در حالی که دست راست او را کمی خمیده در زیر آن قرار دهید. سپس لبه‌ی پتو را زیر پهلوی چپ نوزاد محکم کنید. دقت کنید که قسمت پایین بدن بیش از حد محکم پیچیده نشود، زیرا قنداق کردن بیش‌ازحد سفت در ناحیه‌ی ران و لگن ممکن است باعث دیسپلازی مفصل ران شود.

3-  تا کردن قسمت پایین پتو

گوشه‌ی پایینی پتو را به سمت بالا (به‌طرف سر نوزاد) تا کنید، طوری که پاها و ساق‌های نوزاد را بپوشاند و روی قسمتی که قبلاً روی بدن او قرار داده‌اید، بیفتد. سپس این قسمت را زیر لبه‌ی سمت راست پتو قرار دهید. دقت کنید که بینی و دهان نوزاد همیشه آزاد و بدون پوشش باشد.

4-  پیچیدن سمت راست پتو

سمت راست پتو را روی بدن نوزاد بکشید و آن را دور بدن او بپیچید. این قسمت باید از روی دست چپ، شکم و پشت نوزاد عبور کند. انتهای آزاد پتو را در تاخوردگی بالایی، نزدیک چانه‌ی نوزاد، قرار دهید تا محکم بماند.

5- گذاشتن نوزاد برای خواب

مطمئن شوید که قنداق بیش از حد سفت نیست. نوزاد باید احساس امنیت کند، اما نباید تحت فشار باشد. پس از به خواب رفتن نوزاد، او را به پشت درون تخت یا گهواره قرار دهید.

هشدار: از آنجا که قنداق کردن، حرکت نوزاد را محدود می‌کند و ممکن است روی رشد حرکتی او تأثیر بگذارد، پس از ۶۰ روزگی (دو ماهگی) دیگر نباید از قنداق کامل استفاده کرد. در این سن، بهتر است از روش‌هایی استفاده کنید که اجازه‌ی حرکت آزادانه‌ی دست‌ها را به نوزاد می‌دهند. 

آیا قنداق کردن برای نوزادان بی‌خطر است؟

قنداق کردن باعث خواب عمیق در نوزادان می‌شود، به همین دلیل بسیاری از والدین از آن استفاده می‌کنند. اما این خواب عمیق می‌تواند خطرناک باشد؛ زیرا کاهش سطح هوشیاری نوزاد خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) را افزایش می‌دهد. طبق اعلام آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، برای کاهش این خطر، موارد زیر را رعایت کنید:

• همیشه نوزاد را به پشت بخوابانید.
• هرگز بالش، پتو، اسباب‌بازی یا هر وسیله‌ی دیگری را درون تخت نوزاد قرار ندهید.
• مطمئن شوید که پتو به‌درستی پیچیده شده و باز نمی‌شود، زیرا ممکن است روی صورت نوزاد بیفتد و باعث خفگی شود.
• قنداق کردن باعث افزایش دمای بدن نوزاد می‌شود، بنابراین مراقب گرم شدن بیش از حد باشید. نشانه‌های گرمای بیش از حد شامل تعریق، موی مرطوب، قرمزی گونه‌ها، عرق‌سوز شدن و تنفس سریع است.
• قنداق را بیش‌ازحد محکم نپیچید؛ باید بتوانید دو تا سه انگشت را بین بدن نوزاد و پتو قرار دهید.

چه زمانی باید قنداق کردن نوزاد را متوقف کرد؟

آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می‌کند که والدین به‌محض مشاهده‌ی تلاش نوزاد برای غلت زدن (معمولاً در حدود ۳ تا ۴ ماهگی) قنداق کردن را متوقف کنند. دلیل این توصیه این است که قنداق، حرکت نوزاد را محدود می‌کند و ممکن است مانع از رشد طبیعی مهارت‌های حرکتی شود. پس از پشت سر گذاشتن مرحله‌ی قنداق، می‌توانید برای گرم و راحت نگه داشتن نوزاد از کیسه‌خواب مخصوص استفاده کنید. اگر نشانه‌های زیر را دیدید، بهتر است قنداق کردن نوزادتان را متوقف کنید: 

• افزایش تحرک: اگر نوزاد در تلاش است تا دست یا پای خود را از قنداق خارج کند، به‌احتمال زیاد دیگر از قنداق خوشش نمی‌آید.
• توانایی غلت زدن: اگر نوزاد شروع به غلت زدن می‌کند، وقت آن است که قنداق را کنار بگذارید تا امنیت او حفظ شود.
• بی‌قراری در قنداق: نوزادانی که قبلاً با قنداق آرام می‌شدند، ممکن است پس از مدتی نسبت به آن مقاومت نشان دهند.
• خواب بهتر بدون قنداق: گاهی برخی نوزادان بعد از مدتی، بدون قنداق راحت‌تر می‌خوابند و نیاز به این روش کاهش می‌یابد.

چطور به‌تدریج قنداق را کنار بگذاریم؟

برای نوزادانی که به قنداق عادت کرده‌اند، قطع ناگهانی ممکن است استرس‌زا باشد. می‌توانید از روش مرحله‌ای استفاده کنید:

• ابتدا دست‌های نوزاد را بیرون بگذارید، اما همچنان پایین بدن را قنداق کنید.
• بعد از چند شب، قنداق را کاملاً کنار بگذارید و از لباس خواب راحت یا کیسه‌خواب نوزادی استفاده کنید.
• در طول روز، زمان‌های بیشتری را بدون قنداق در اختیار نوزاد بگذارید تا با آزادی حرکت آشنا شود.