دندان در آوردن نوزاد؛ علائم دندان درآوردن کودک چیست؟
معمولا بین 6 تا 12 ماهگی، فرزند شما وارد مرحله‌ی چالش‌برانگیزی یعنی دندان در آوردن می‌شود. دندان درآوردن یکی از مهم‌ترین نشانه‌های رشد کودکتان از مرحله نوزادی به نوپایی است که البته ممکن است در برخی نوزادان زودتر یا دیرتر رخ دهد. در این فرآیند، دندان‌های اولیه یا دندان‌های شیری به آرامی از لثه بیرون می‌آیند که نشانه‌ای از رشد سیستم گوارشی و آمادگی نوزاد برای تغذیه متنوع‌تر است. به کمک دندان‌های شیری، نوزاد قادر خواهد بود به تدریج از غذاهای مایع به غذاهای نرم و جامد انتقال پیدا کند و تجربه‌های جدیدی از خوردن و جویدن کسب کند. این مرحله همچنین زمان مناسبی برای شما به عنوان پدر و مادر است تا مراقبت از دهان و دندان کودک و عادات بهداشت دهان را از سنین پایین آغاز کنید. در این مقاله کیکابو به بررسی همه‌جانبه این مرحله از رشد نوزاد می‌پردازیم. اگر هم علاقه دارید در مورد جزئیات مراحل رشد نوزاد در ماه‌های مختلف اطلاعات کسب کنید، مطالعه محتواهای تقویم رشد نوزاد مناسب شما خواهد بود!
دندان‌درآوردن چیست؟
دندان‌درآوردن همان مرحله‌ای است که دندان‌های نوزاد آرام‌آرام از لثه‌های کوچک او سر برمی‌آورند. فرایند دندان در آوردن که به آن «Odontiasis» هم گفته می‌شود، از شش ماهگی تا 12 ماهگی شروع شده، معمولاً با حس ناخوشایندی برای نوزاد همراه است و تا سه سالگی ادامه پیدا می‌کند. بسیاری تصور می‌کنند که دندان‌های شیری با عبور از لثه‌ها و بریدن آن‌ها باعث درد می‌شوند. اما پیش از آنکه تاج دندان در لثه نمایان شود، هورمون‌ها پیشاپیش بافت آن بخش از لثه را تحلیل برده‌اند. بنابراین، این درد از کجا سرچشمه می‌گیرد؟ در حقیقت، این همان هورمون‌ها هستند که باعث ورم و حساس شدن لثه‌ها می‌شوند و همین تورم است که ناراحتی و درد را برای نوزاد به همراه دارد.
نشانه های دندان درآوردن نوزاد
بیشتر نوزادان حدود شش ماهگی دندان‌درآوردن را آغاز می‌کنند، اما برخی زودتر و برخی دیگر کمی دیرتر به این مرحله می‌رسند. اگر دندان‌های نوزاد شما در زمان متفاوتی رشد کردند، جای نگرانی نیست؛ چرا که هر نوزاد ریتم و زمان‌بندی خاص خود را دارد. شروع فرایند دندان درآوردن معمولاً با مجموعه‌ای از علائم همراه است که به شما کمک می‌کند متوجه شوید این مرحله در حال آغاز است. در ادامه، برخی از علائم دندان درآوردن کودک را توضیح می‌دهیم تا بتوانید با آمادگی بیشتری به نیازهای نوزاد خود پاسخ دهید:
لثه‌های متورم و حساس
هنگام دندان درآوردن، لثه‌های نوزاد معمولاً متورم و حساس می‌شوند. این تورم به دلیل تورم لثه ناشی از دندان‌های در حال رشد است و ممکن است هنگام لمس، حساسیت و ناراحتی در نوزاد ایجاد کند.
بیقراری و گریه
درد و فشار دندان‌های در حال رویش می‌تواند نوزاد را بی‌قرار و گریه‌دار کند. این حالت ممکن است در زمان‌های مختلف روز بیشتر شود و نیاز به آرامش و مراقبت شما دارد.
تب خفیف
برخی از نوزادان ممکن است در زمان دندان درآوردن کمی افزایش دما داشته باشند. با این حال، این تب معمولاً خفیف است و به ندرت به تب بالای 38 درجه می‌رسد. اگر تب بیشتر از این مقدار شد، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
علاقه به جویدن یا گاز زدن اشیاء محکم
نوزادان برای کاهش فشار و خارش لثه‌هایشان به اشیاء محکم یا اسباب‌بازی‌ها علاقه‌مند می‌شوند. این رفتار به آن‌ها کمک می‌کند تا با درد ناشی از دندان درآوردن کنار بیایند و حس راحتی بیشتری داشته باشند.
بزاق زیاد و جوش روی صورت
دندان درآوردن باعث افزایش ترشح بزاق می‌شود که در برخی مواقع ممکن است به دلیل حساسیت پوستی نوزاد به بزاق خود، جوش‌های ریز بزند. استفاده از پارچه نرم برای خشک کردن بزاق و کرم‌های مرطوب‌کننده برای پوست، می‌تواند به کاهش این مشکل کمک کند.
سرفه
بزاق اضافی می‌تواند منجر به سرفه‌های کوتاه و بی‌خطر در نوزاد شود، زیرا بزاق اضافی در گلوی او جمع می‌شود. این سرفه‌ها معمولاً خطرناک نیستند، اما اگر مداوم باشند، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
مالیدن گونه یا کشیدن گوش
برخی از نوزادان هنگام دندان درآوردن گونه‌های خود را می‌مالند یا گوش‌هایشان را می‌کشند. این حرکات به دلیل درد و ناراحتی ناشی از رویش دندان‌هاست که گاهی به گوش یا صورت منتقل می‌شود.
بردن دست‌ها به دهان
نوزادان در این دوران بیشتر از قبل دست‌های خود را به سمت دهان می‌برند و آن‌ها را می‌مکند یا می‌جوند. این کار به آن‌ها حس آرامش می‌دهد و می‌تواند فشار لثه‌ها را کمتر کند.
تغییر در الگوی غذا خوردن یا خوابیدن
درد دندان درآوردن ممکن است باعث شود نوزاد به خوبی نخوابد یا به صورت نامنظم غذا بخورد. بی‌خوابی یا تغییر در اشتها می‌تواند نشانه‌های دیگری از دندان درآوردن باشد که نیاز به توجه و مراقبت بیشتر شما دارد.
کج‌خلقی و بیقراری
اگر نوزادتان در این دوره بیقراری و کج‌خلقی بیشتری نشان می‌دهد، این نشانه می‌تواند ناشی از درد و فشار دندان‌هایی باشد که در حال رشد هستند.
مراحل دندان‌درآوردن
زمان و ترتیب رویش دندان‌ها در هر نوزادی می‌تواند متفاوت باشد و حتی به سابقه خانوادگی هم ارتباط داشته باشد. با این حال، به‌طور معمول، ابتدا دو دندان جلویی پایین در سنین ۶ تا ۱۰ ماهگی ظاهر می‌شوند. پس از آن، دو دندان جلویی بالا بین ۸ تا ۱۲ ماهگی بیرون می‌آیند و سپس دو دندان کناری بالایی بین ۹ تا ۱۳ ماهگی رشد می‌کنند. در مرحله بعد، دو دندان کناری پایین در حدود ۱۰ تا ۱۶ ماهگی دیده می‌شوند و در نهایت نوبت به دندان‌های آسیاب اول (بالا و پایین) می‌رسد که بین ۱۳ تا ۱۹ ماهگی درمی‌آیند. در مجموع، ۲۰ دندان شیری نوزاد به مرور رشد کرده و معمولاً تا سن ۳ سالگی کامل می‌شوند. در تصویر زیر، می‌توانید جزئیات کامل را مشاهده کنید.
راهکارهای تسکین درد دندان درآوردن نوزاد
دندان درآوردن برای نوزادان یک تجربه ناخوشایند و همراه با درد است. اما شما می‌توانید با استفاده از چند راهکار ساده، به کاهش ناراحتی نوزادتان کمک کنید و او را آرام‌تر نگه دارید. در ادامه، چند روش مؤثر برای تسکین درد دندان درآوردن نوزاد آورده شده است:
۱. لثه‌ها را ماساژ دهید
لثه‌های نوزادتان تحریک شده و درد دارند، که می‌تواند دلیل بی‌قراری‌های شبانه باشد. وقتی نوزاد با گریه از خواب بیدار می‌شود، سعی کنید با یک دندانگیر سفت که خنک شده، ماساژ آرامی به لثه‌هایش بدهید.
در استفاده از اسباب‌بازی‌های دندانگیر، مطمئن شوید که از پلاستیک جامد ساخته شده باشند و حاوی ژل نباشند و آن‌ها را در یخچال یا فریزر قرار دهید تا خنک شوند. پس از هر بار استفاده از دندانگیر، آن را بررسی کنید تا مطمئن شوید قطعات شکسته‌ای ندارد که ممکن است باعث خفگی شود. کیکابو محصولات بامزه‌ای برای این مرحله از رشد نوزاد دارد که همگی فاقد BPA بوده و طبق استاندارد بهداشت جهانی ساخته شده‌اند.
۲. از یک پارچه خنک کمک بگیرید
لثه‌های دردناک نوزاد با خنکی بسیار آرامش پیدا می‌کنند. این روش آسان است و به تجهیزات خاصی نیاز ندارد — فقط باید چند دستمال مرطوب را از قبل در فریزر آماده کنید تا در نیمه‌های شب دستپاچه نشوید.
یک دستمال تمیز را در آب خیس کنید و سپس آن را برای حداقل ۳۰ تا ۶۰ دقیقه در فریزر بگذارید. اطمینان حاصل کنید که دستمال‌ها پاره یا نخ‌کشی نشده باشند. این دستمال‌های خنک علاوه بر اینکه بلافاصله لثه‌های دردناک نوزادتان را تسکین می‌دهند، به او این امکان را می‌دهند که هرچقدر می‌خواهد آن‌ها را بجود.
۳. خودتان اسباب‌بازی جویدنی نوزادتان شوید
بسته به اینکه آیا این اولین دندان نوزاد است یا خیر، می‌توانید اجازه دهید نوزاد با لثه‌های خود انگشتانتان را بجود. فقط مطمئن شوید که دستانتان تمیز باشند. برای آرامش بیشتر، انگشتتان را در آب خنک فرو کنید تا به تسکین لثه‌های او کمک کند.
۴. کمی به لثه‌ها فشار وارد کنید
این روش شبیه روش قبل است اما به کمی تلاش بیشتر از سمت شما نیاز دارد. قبل از اینکه انگشتتان را در دهان نوزادتان بگذارید، حتماً دست‌هایتان را بشویید. سپس با انگشتان خود به آرامی روی لثه‌های نوزاد فشار ملایمی وارد کنید. گاهی اوقات، مالش ساده لثه‌ها برای کاهش درد دندان‌درآوردن و آرامش نوزاد کافی است.
5. با تجویز پزشک، داروهای مسکن را امتحان کنید
این روش باید به‌عنوان آخرین راه‌حل در نظر گرفته شود، نه اولین روش برای آرام کردن نوزاد. اما گاهی اوقات، اگر نوزاد برای خوابیدن دچار مشکل است، داروی مسکن ممکن است همان چیزی باشد که نیاز دارید. پیش از دادن دارو با پزشک نوزادتان مشورت کنید تا دوز صحیح را تأیید کند. استامینوفن مخصوص نوزادان که تقریباً ۳۰ دقیقه قبل از خواب داده می‌شود می‌تواند به کاهش درد لثه و کمک به خواب نوزاد کمک کند.
با این حال، از استفاده‌ی ژل‌های بی‌حس‌کننده که برای لثه نوزاد طراحی شده‌اند، خودداری کنید. ژل‌های بی‌حس‌کننده اغلب تسکین مداومی فراهم نمی‌کنند چون بزاق زیاد نوزاد دارو را شسته و از بین می‌برد.
6.روتین خواب نوزاد را حفظ کنید
ممکن است این کار سخت به نظر برسد، اما دندان‌درآوردن، مانند بسیاری دیگر از مراحل رشد در زندگی نوزاد، یک مرحله‌ی موقتی است. هرچند ممکن است وسوسه شوید اجازه دهید دندان‌درآوردن روال خواب منظم نوزادتان را مختل کند، اما این کار را نکنید. تا جایی که ممکن است به روالی که قبلاً برقرار کرده‌اید پایبند باشید و سعی کنید نوزاد را تا حد امکان راحت کنید تا بتواند به خواب برود.
7. آرامش خود را حفظ کنید و ادامه دهید
خیالتان راحت باشد که شما تنها نیستید و تمام والدین با این مرحله پر از ناآرامی مواجه می‌شوند. هرچند ممکن است این موضوع استرس‌زا به نظر برسد، اما شما از پس آن برمی‌آیید! سعی کنید آرامش خود را حفظ کرده، نوزادتان را تا حد ممکن راحت نگه دارید و او را بیشتر در آغوش بگیرید.
دوره دندان‌درآوردن چقدر طول می‌کشد؟
دندان‌درآوردن یک حالت پیوسته نیست؛ بلکه هر زمان که دندانی آماده بیرون آمدن از لثه باشد، اتفاق می‌افتد. بیشتر دندان‌های شیری تا حدود ۱۲ ماهگی ظاهر می‌شوند و سپس دندان‌های آسیا بین ۱۳ تا ۱۹ ماهگی درمی‌آیند. معمولاً تا زمانی که نوزادان به سه سالگی می‌رسند، تمام دندان‌های شیری آن‌ها در آمده است.
مراقبت از دندان‌های جدید نوزاد
بهداشت دهان و دندان حتی قبل از ظاهر شدن دندان‌ها در نوزاد مهم است. زمانی که علائم رشد دندان‌های نوزاد را مشاهده کردید، کارهای زیر را انجام دهید:
- اگر نوزاد با شیشه تغذیه می‌شود، اجازه ندهید هنگام نوشیدن بخوابد. شیر یا آبمیوه ممکن است در دهان او جمع شود و منجر به پوسیدگی دندان شود.
- تا قبل از رویش دندان‌ها، حداقل یک‌بار در روز لثه‌های نوزاد را با یک دستمال مرطوب یا تکه‌ای گاز استریل تمیز کنید.
- هنگامی که دندان‌ها در آمدند، دهان نوزاد را حداقل دو بار در روز به همین شیوه تمیز کنید. بعد از تغذیه، زمان مناسبی برای این کار است.
- پس از اولین سالگرد تولد نوزاد، می‌توانید از یک مسواک نرم مخصوص نوزاد با آب و مقدار کمی خمیردندان بدون فلوراید استفاده کنید.
- کودک شما باید اولین ملاقات با دندانپزشک کودکان را هنگام ظاهر شدن اولین دندان یا حداکثر تا اولین سال تولد خود انجام دهد.
تاخیر در دندان در آوردن؛ چه زمانی نگران شویم؟
تحقیقات دانشگاه کمبریج نشان می‌دهد که عوامل متعددی در زمان درآمدن اولین دندان نوزاد تاثیر دارند. از جمله این عوامل می‌توان به وزن و قد نوزاد هنگام تولد، مصرف سیگار توسط مادر در دوران بارداری یا کمبود تغذیه مناسب نوزاد در دوران جنینی اشاره کرد. گروه‌های مختلف کودکان ممکن است زمان‌بندی متفاوتی در درآمدن دندان داشته باشند؛ به ویژه کودکان با پیشینه‌های قومی گوناگون. آگاهی از دلایل این تفاوت‌ها می‌تواند به والدین در درک بهتر رشد دندان‌های نوزاد کمک کند.
عوامل ژنتیکی
دیر دندان درآوردن اغلب به دلایل ارثی رخ می‌دهد. اگر والدین یا بستگان نزدیک دندان‌هایشان دیر درآمده باشد، احتمال دارد نوزاد نیز همین الگو را دنبال کند. در برخی خانواده‌ها دیر درآمدن دندان به دلیل ژن‌ها کاملاً طبیعی است. برخی از شرایط ژنتیکی، مانند کلیدوکرانیال دیسپلازی، می‌توانند باعث شوند دندان‌ها بسیار دیرتر ظاهر شوند.
کمبودهای ویتامین
کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند روی زمان‌بندی دندان‌درآوردن تاثیر بگذارد. کمبود ویتامین A، ویتامین C، ویتامین D و کلسیم می‌تواند روی رشد دندان‌ها اثرگذار باشد. ویتامین D نقش مهمی در جذب کلسیم دارد و کمبود این مواد می‌تواند ساختار استخوانی لازم برای رشد دندان‌ها را ضعیف کند. یک رژیم غذایی متعادل و سرشار از این مواد برای رشد سالم دندان‌ها ضروری است.
تولد زودرس
نوزادان نارس معمولاً در نقاط عطف رشدی، از جمله دندان‌درآوردن، تأخیر دارند. این تأخیر معمولاً موقتی است و با رشد نوزاد، دندان‌ها به تدریج ظاهر می‌شوند. نوزادان نارس ممکن است سطوح کمتری از برخی مواد مغذی داشته باشند که این امر می‌تواند دندان‌درآوردن را بیشتر به تأخیر بیندازد.
بیماری‌های سیستمیک
برخی بیماری‌های سیستمیک می‌توانند دندان‌درآوردن اولیه را به تأخیر بیندازند. بیماری‌هایی مانند کم‌کاری تیروئید که رشد و متابولیسم کلی بدن را کند می‌کنند و نرمی استخوان، یک اختلال در رشد استخوان که به علت کمبود ویتامین D ایجاد می‌شود، می‌توانند بر رشد طبیعی دندان‌ها تاثیر بگذارند. همچنین کم‌خونی، که به دلیل کمبود سلول‌های خونی سالم رخ می‌دهد، می‌تواند به دلیل کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های در حال رشد باعث تأخیر در رشد دندان‌ها شود.
اختلالات غدد درون‌ریز
اختلالات غدد درون‌ریز مانند کم‌کاری تیروئید یا کمبود هورمون رشد نیز می‌توانند باعث تأخیر در درآمدن دندان‌ها شوند. این شرایط روی سطح هورمون‌های لازم برای رشد و توسعه تاثیر می‌گذارند. هورمون‌ها نقش مهمی در زمان‌بندی دندان‌درآوردن دارند و هرگونه عدم تعادل در این هورمون‌ها می‌تواند این فرایند را مختل کند.
عوامل محیطی
تأثیرات محیطی مانند وزن کم هنگام تولد و سوءتغذیه مزمن نیز می‌توانند موجب تأخیر در دندان‌درآوردن شوند. نوزادانی که وزن کمی دارند یا تغذیه مناسبی دریافت نمی‌کنند ممکن است در رشد کلی و همچنین درآمدن دندان‌ها تأخیر داشته باشند. سوءتغذیه مزمن بر توانایی بدن برای حمایت از رشد و توسعه بافت‌های جدید، از جمله بافت‌های دندانی، تاثیر منفی می‌گذارد.
مداخلات پزشکی و داروها
برخی مداخلات پزشکی و داروها نیز می‌توانند دندان‌درآوردن را به تأخیر بیندازند. برای مثال، کودکانی که دوره‌های طولانی یا متعدد از آنتی‌بیوتیک‌ها یا استروئیدها را دریافت کرده‌اند، ممکن است در رشد دندانی تأخیر داشته باشند. این داروها می‌توانند روی فرآیندهای طبیعی رشد و واکنش‌های ایمنی بدن اثر گذاشته و به طور غیرمستقیم باعث تأخیر در رویش دندان‌ها شوند.
تفاوت علائم دندان درآوردن نوزاد و عفونت گوش
نوزادانی که در حال دندان‌درآوردن هستند و آن‌هایی که دچار عفونت گوش شده‌اند، ممکن است علائم مشابهی از خود نشان دهند و این موضوع می‌تواند موجب نگرانی والدین شود. اما تفاوت‌هایی وجود دارد که به شما کمک می‌کند تشخیص دهید آیا نوزادتان در حال دندان‌درآوردن است یا با عفونت گوش دست‌وپنجه نرم می‌کند.
علائمی که در هر دو مورد ممکن است دیده شوند عبارتند از:
- بیقراری و گریه
- مالیدن گونه یا کشیدن گوش
- بردن دست‌ها به دهان
- تغییر در الگوی غذا خوردن یا خوابیدن
اما برخی علائم به‌ویژه در عفونت گوش مشاهده می‌شوند و کمتر به دندان‌درآوردن ارتباط دارند:
- تب بالا
- درد شدید و ناگهانی
- خروج مایع از گوش
- مشکلات در حفظ تعادل
- مشکل در شنیدن یا کاهش واکنش به صداها
شناخت این تفاوت‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا با اطمینان بیشتری وضعیت نوزاد را تشخیص داده و اقدامات لازم را انجام دهید.
نکات کلیدی
دندان‌درآوردن بخشی طبیعی از رشد نوزاد است. این فرآیند برای برخی نوزادان دردناک است، اما آن‌ها را بیمار نمی‌کند. می‌توانید با دادن چیزهایی برای جویدن، مانند پستانک یا دندانگیر خنک، به کاهش درد لثه‌های نوزاد کمک کنید. خوشبختانه، پس از بیرون آمدن دندان از لثه، نوزادتان باید احساس بهتری داشته باشد. اگر نوزادتان در حال دندان‌درآوردن به نظر می‌رسد اما تب بالا و سایر علائم مانند اسهال دارد، با پزشک تماس بگیرید یا او را به بخش اورژانس ببرید.
