هرچیزی که باید در مورد قلنج نوزاد و علائم کولیک بدانید

کولیک یا قلنج نوزاد یکی از مشکلات رایج در ماه‌های اول زندگی نوزاد است که باعث بی‌قراری و گریه‌های طولانی مدت او می‌شود. این وضعیت که معمولاً در هفته‌های دوم تا سوم پس از تولد ظاهر می‌شود، برای بسیاری از والدین نگران‌کننده است، چرا که نوزاد بدون علت مشخصی و در ساعت‌های مشخصی از روز، اغلب عصرها و شب‌ها، دچار گریه‌های شدید و بی‌وقفه می‌شود. نوزادانی که دچار کولیک هستند، معمولاً پاهای خود را به سمت شکم جمع کرده، دست‌هایشان را به‌هم فشرده و چهره‌ای قرمز از گریه به خود می‌گیرند.

بر اساس آمارهای معتبر، حدود ۲۵ تا ۴۰ درصد از نوزادان در ماه‌های اولیه زندگی به کولیک یا قولنج نوزادی مبتلا می‌شوند. این وضعیت با گریه‌های شدید و بی‌وقفه نوزاد بدون علت مشخص همراه است و معمولاً بین هفته دوم تا سوم پس از تولد آغاز شده و تا حدود ۳ تا ۴ ماهگی ادامه دارد. در این مقاله، علائم کولیک نوزاد و راه‌های تسکین آن را بررسی خواهیم کرد تا به والدین کمک کنیم که بهتر با این دوره دشوار کنار بیایند و از اضطراب‌های بی‌مورد جلوگیری کنند. 

 کولیک نوزاد چیست؟

کولیک نوزاد که به آن قلنج نوزاد هم می‌گویند،به وضعیتی گفته می‌شود که نوزاد به طور مکرر و طولانی مدت بدون علت مشخصی ناگهان شروع به گریه می‌کند و زمانی تعریف می‌شود که گریه بیش از ۳ ساعت در روز طول بکشد، بیش از ۳ روز در هفته اتفاق بیفتد و بیش از ۳ هفته ادامه داشته باشد. قلنج اغلب در نوزادان سالم رخ می‌دهد و معمولاً در اولین هفته‌های تولد (عموماً بین هفته دوم تا هفته سوم) آغاز می‌شود و تا حدود ۳ تا ۴ ماهگی ادامه دارد. نوزادان مبتلا به کولیک معمولاً در ساعات پایانی روز دچار این گریه‌های شدید می‌شوند. 

علائم کولیک شامل گریه‌های شدید، بی‌قراری، جمع کردن پاها به سمت شکم و به‌هم فشردن دستان است. هنوز دلیل دقیقی برای کولیک مشخص نشده است؛ اما برخی از عوامل احتمالی می‌تواند شامل نفخ معده، دستگاه گوارش نابالغ، حساسیت به شیر خشک یا شیر مادر و یا تحریک بیش از حد حواس باشد.

علائم کولیک در نوزادان 

کولیک نسبتاً شایع است و طبق آمار انجمن پزشکان خانواده آمریکا، بین ۱۰ تا ۴۰ درصد از نوزادان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. کولیک به‌طور یکسان در نوزادان شیرخوار، تغذیه شده با شیرمادر و شیرخشک یا هردو، مشاهده می‌شود. معمولاً نوزادان مبتلا به کولیک سالم هستند، خوب غذا می‌خورند و رشد مناسبی دارند اما در یک زمان مشخص هر روز به طور مداوم گریه می‌کنند. برخی از علائم رایج کولیک شامل موارد زیر است:

• گریه‌های با صدای بلند و زیر یا جیغ
• سخت آرام شدن
• قرمز شدن صورت
• جمع کردن پاها به داخل
• سفت کردن دست‌ها
• قوس دادن کمر
• مشت کردن دستان 

کولیک معمولاً به‌طور ناگهانی شروع می‌شود و مدت طولانی ادامه دارد. این حالت می‌تواند هر زمانی اتفاق بیفتد، اما اغلب در عصر یا شب بدتر می‌شود. کولیک معمولاً از سه هفتگی نوزاد شروع می‌شود و تا ۴ ماهگی کاهش می‌یابد، اما در برخی از نوزادان ممکن است بیشتر طول بکشد. کولیک ممکن است ناراحت‌کننده و گاهی ترسناک به نظر برسد، اما به‌طور کلی خطرناک نیست و هیچ پیامد بلندمدتی برای نوزاد ندارد. نوزادانی که به کولیک مبتلا هستند همچنان به غذا خوردن، وزن گرفتن و رشد کردن ادامه می‌دهند. 

دلایل احتمالی قلنج نوزاد 

دلایل کولیک به طور دقیق شناخته نشده‌اند، اما چند عامل می‌توانند به بروز کولیک در نوزادان شیرخوار کمک کنند، مانند رژیم غذایی مادر، شیرخوردن بیش از حد سریع و افزایش بیش از حد تولید شیر. 

رژیم غذایی مادر

غذاهایی که مادر مصرف می‌کند از طریق شیر به نوزاد منتقل می‌شود. برخی نوزادان ممکن است به غذاهای خاصی واکنش نشان دهند. شیر گاو و محصولات لبنی رایج‌ترین عوامل حساسیت‌زا هستند و می‌توانند مشکلات گوارشی ایجاد کرده و منجر به کولیک یا علائم مشابه کولیک شوند.

می‌توانید برای بهبود علائم کولیک، لبنیات را از رژیم غذایی خود حذف کنید. سایر غذاهایی که ممکن است نوزاد به آن‌ها واکنش نشان دهد شامل مغزها، سویا، تخم‌مرغ، کافئین، سیر، غذاهای تند، لوبیا و غذاهای دریایی هستند و در مقاله‌ی راهنمای جامع غذاهای مفید در شیردهی مخصوص مادران جوان، در مورد بهترین غذاهای دوران شیردهی صحبت کرده‌ایم. صبر داشته باشید زیرا ممکن است بیش از یک هفته طول بکشد تا نتایج را مشاهده کنید. همچنین، درباره استفاده از پروبیوتیک‌ها با یک پزشک یا مشاور شیردهی مشورت کنید. تحقیقات نشان می‌دهند که پروبیوتیک می‌تواند به کاهش کولیک در نوزادان شیرخوار کمک کند.

تخلیه بیش از حد سریع شیر (Overactive Letdown) 

یکی دیگر از دلایل احتمالی کولیک در نوزادان شیرخوار می‌تواند تخلیه بیش از حد سریع شیر باشد. وقتی شیر به سرعت و با فشار زیاد به دهان نوزاد وارد می‌شود، نوزاد مجبور می‌شود آن را به سرعت ببلعد که باعث می‌شود هوای زیادی نیز همراه با شیر ببلعد. هوای محبوس‌شده در معده و روده‌ها می‌تواند منجر به ایجاد گاز و درد معده شود. پیش از شیردهی، می‌توانید کمی از شیر را با دست یا شیردوش تخلیه کنید تا فشار سینه کاهش یابد و از تخلیه اولیه سریع جلوگیری شود. سپس، زمانی که جریان شیر کندتر شد، شیردهی را آغاز کنید. همچنین می‌توانید با شیردهی در موقعیت نیمه‌خوابیده، مانند دراز کشیدن به پشت یا تکیه دادن به صندلی، جریان شیر را کند کنید.

افزایش بیش از حد تولید شیر: شیر اولیه (Foremilk) و شیر ثانویه (Hindmilk)

شیر اولیه (Foremilk) شیری است که در ابتدای شیردهی جریان می‌یابد و حاوی لاکتوز بیشتری است و چربی کمتری نسبت به شیر ثانویه دارد. معمولاً با ادامه شیردهی، شیر اولیه به شیر غلیظ‌تر و مقوی‌تری به نام شیر ثانویه تبدیل می‌شود. در صورتی که تولید شیر مادر زیاد باشد، نوزاد ممکن است پیش از دریافت شیر ثانویه از شیر اولیه سیر شود. این مسئله به عنوان "عدم تعادل شیر اولیه و ثانویه" یا "افزایش لاکتوز" شناخته می‌شود که می‌تواند باعث ایجاد گاز، مدفوع سبز شل و علائم کولیک شود.

اگر تولید شیر بسیار زیاد است و در هنگام شیردهی بین سینه‌ها جابجا می‌شوید، ممکن است نوزاد از هر دو سینه بیشتر شیر اولیه دریافت کند که می‌تواند به افزایش لاکتوز و علائم مشابه کولیک منجر شود. می‌توانید برای کمک به دریافت هر دو نوع شیر توسط نوزاد، در هر بار شیردهی فقط از یک سینه استفاده کنید. برای جلوگیری از پر شدن بیش از حد سینه دیگر، می‌توانید از شیردوش استفاده کنید. 

دلایل احتمالی دیگر برای کولیک در نوزادان

علاوه بر عوامل مربوط به شیردهی، سایر دلایل احتمالی کولیک عبارتند از:

• بیماری رفلاکس معده به مری (GERD)
• سیستم گوارشی نابالغ
• خستگی
• حساسیت به نور و صدا
• والدینی که سیگار می‌کشند

نکاتی برای آرام کردن و کاهش علائم کولیک نوزاد 

از آنجا که علت دقیق کولیک مشخص نیست، درمان خاصی برای آن وجود ندارد. راهکارهایی وجود دارد که می‌توانید برای آرام کردن نوزاد کولیکی امتحان کنید، اما چیزی که برای یک نوزاد موثر است، همیشه برای نوزاد دیگر جواب نمی‌دهد و حتی ممکن است روز به روز تغییر کند. مواجهه با کولیک مستلزم صبر و کمی آزمون و خطاست. در ادامه روش‌هایی برای کاهش علائم کولیک در نوزادان شیرخوار آورده شده است:

پاسخ سریع بدهید

پاسخ سریع به گریه نوزاد، او را لوس نمی‌کند یا او را به گریه بیشتر برای جلب توجه تشویق نمی‌کند. برعکس، با واکنش سریع، به نوزادتان احساس امنیت می‌دهید و به او نشان می‌دهید که می‌تواند به حضور شما در زمان نیاز اعتماد کند. 

شیردهی به‌عنوان راهی برای آرامش

اگر نوزادتان گریه می‌کند، می‌توانید او را به سینه بگذارید، حتی اگر فکر نمی‌کنید گرسنه باشد. شیردهی برای نوزاد آرامش‌بخش است.

آروغ نوزاد را بگیرید

حتی نوزادان شیرخوار هم نیاز به آروغ زدن بعد از شیردهی دارند، به‌ویژه اگر جریان شیر شدید است و باعث می‌شود هوای بیشتری ببلعند. از آنجا که کولیک با گاز معده مرتبط است، آروغ زدن می‌تواند کمک‌کننده باشد. راهنمای تصویری زیر هم کمک می‌کند با چند حرکت ساده، گاز و هوای موجود در روده نوزاد خارج شود. 

نوزادتان را در آغوش بگیرید

نوزادان بی‌قرار و کولیکی نیاز به آغوش و آرامش بیشتری دارند. می‌توانید او را در وضعیت "حالت کولیک" (قرار دادن شکم نوزاد روی ساعد خود) قرار دهید؛ فشار ساعد روی شکم ممکن است به او کمک کند تا آرام شود. اگر نوزادتان رفلاکس یا گاز دارد، بهتر است او را در حالت عمودی نگه دارید.

پستانک را امتحان کنید

اگر نوزادتان خوب وزن می‌گیرد، می‌توانید پستانک را امتحان کنید. تنها نگرانی استفاده زودهنگام از پستانک زمانی است که به جای شیردهی به نوزاد داده شود که ممکن است به کم‌تغذیه‌ای منجر شود.

کاهش تحریکات محیطی

محیط نوزاد را آرام کنید. نورها را کم کنید و صدای تلویزیون را کاهش دهید یا خاموش کنید. لازم نیست محیط کاملاً تاریک و بی‌صدا باشد (برخی نوزادان از صدای مداوم و کم، مانند دستگاه نویز سفید، آرامش می‌گیرند)، اما کاهش تحریک ممکن است موثر باشد. 

قنداق کردن نوزاد

قنداق کردن با پتو به نوزاد احساس امنیت می‌دهد. نوزادان قنداق‌شده کمتر وحشت‌زده می‌شوند و بهتر می‌خوابند. به یاد داشته باشید که نوزاد را به پشت بخوابانید تا خطر سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) کاهش یابد و زمانی که نشانه‌های غلتیدن را نشان داد، قنداق را متوقف کنید.

حرکات ملایم 

با تکان دادن، قرار دادن او در تاب برقی نوزاد یا قدم زدن با کالسکه، به نوزادتان حرکت ملایمی بدهید. سفر با ماشین نیز می‌تواند برای هر دو شما تغییر خوبی باشد؛ صدای موتور و حرکت ماشین می‌تواند معجزه‌آسا عمل کند. 

نوزادتان را همراه خود نگه دارید

اگر نوزادتان را نزدیک بدن‌تان نگه دارید، ممکن است کمتر گریه کند. اما اگر تمام روز نوزادتان را بغل کنید، ممکن است نتوانید به کارهای دیگر برسید. برای بهترین نتیجه، از آغوشی نوزاد استفاده کنید تا نوزادتان نزدیک شما باشد و دستانتان آزاد بماند.

نکاتی برای کنار آمدن با کولیک

نوزادان کولیکی ممکن است بی‌وقفه گریه کنند که می‌تواند از نظر جسمی و روحی خسته‌کننده باشد. ممکن است ساعت‌ها نوزادتان را در آغوش بگیرید، تکان دهید و راه بروید بدون اینکه نتیجه‌ای بگیرید. حتی ممکن است خودتان همراه با نوزاد گریه کنید، زیرا با احساس ناامیدی، استرس و درماندگی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنید.

نگهداری از خودتان نیز در این دوران بسیار مهم است:

• با خودتان مهربان باشید: کولیک تقصیر شما یا نوزادتان نیست و شما والد بدی نیستید. در واقع، بسیاری از والدین دیگر هم در چنین شرایطی هستند.
• هر وقت ممکن است، استراحت کنید: از همسر، اقوام، دوست یا پرستار کودک بخواهید که مدتی از نوزاد مراقبت کند تا شما کمی فاصله بگیرید. یک پیاده‌روی در هوای تازه، یک دوش یا حتی رفتن به فروشگاه مواد غذایی می‌تواند چیزی باشد که شما نیاز دارید.
• چرت بزنید: مراقبت از نوزاد کولیکی انرژی بیشتری می‌طلبد و از آنجا که اغلب شب‌ها بروز می‌کند، ممکن است از خواب محروم شوید. وقتی نوزادتان چرت می‌زند، شما هم استراحت کنید.
• زمانی که فشار زیاد شد، از نوزاد فاصله بگیرید: اگر احساس می‌کنید دیگر توان ندارید، نوزاد را به‌آرامی در تخت خود بگذارید و از اتاق خارج شوید تا با کسی برای کمک تماس بگیرید. اشکالی ندارد که اجازه دهید نوزاد گریه کند و هر چند وقت یک‌بار به او سر بزنید تا زمانی که دوباره احساس توانمندی کنید.

گریه مداوم و ناامیدی گاهی می‌تواند منجر به بروز احساسات شدید شود که گاهی باعث تکان دادن نوزاد توسط والدین می‌شود. این کار ممکن است به سندرم کودک تکان‌خورده منجر شود که می‌تواند باعث تشنج یا مرگ شود. حتی اگر تصور نمی‌کنید که احساسات‌تان چنین واکنشی در شما ایجاد کنند، بهتر است در موقعیت‌های پراسترس کمی فاصله بگیرید تا احساسات خود را مدیریت کنید. ممکن است به نظر برسد که این وضعیت هرگز بهتر نخواهد شد. وقتی در دل این چالش هستید، چند هفته می‌تواند مثل چند سال به نظر برسد. اما خوشبختانه، کولیک از بین می‌رود، گاهی درست به همان سرعتی که شروع شده است.

به این مرحله هم خواهید رسید. فقط کمی زمان، عشق و صبر لازم است. و اگر در هر لحظه‌ای در مورد چیزی مطمئن نبودید، تردید نکنید و با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید.